segunda-feira, junho 26, 2006

Chefe missão ONU confirma que reunião PR-FRETILIN foi organizada

Lisboa, 26 Jun (Lusa) - O chefe da missão da ONU em Timor-Leste, Sukehi ro Hasegawa, confirmou hoje à Lusa que foi organizada para hoje de manhã, hora l ocal, uma reunião entre o presidente da República, Xanana Gusmão, e uma delegaçã o da FRETILIN.

"Ontem (domingo) tentei apoiar para que essa reunião ocorresse hoje. Pe nso que poderá ter ocorrido", disse Hasegawa contactado telefonicamente pela Lus a.

"Não sei exactamente em que ponto é que esse encontro ficou", sublinhou .

O encontro estava a ser organizado por uma delegação da FRETILIN na seq uência da reunião do Comité Central do partido que deliberou apelar a Xanana Gus mão e a Mari Alkatiri para que se mantivessem em funções.

Segundo a agência Lusa apurou, a delegação da FRETILIN deveria ser enca beçada pelo presidente do partido, Francisco Guterres (Lu'Olo), incluindo ainda Ana Pessoa, número dois do governo de Mari Alkatiri, Estanislau da Silva, minist ro da Agricultura e membro do Comité Central, e José Lobato, deputado.

O encontro ficou "alinhavado" no domingo aguardando-se apenas que o gab inete de Xanana Gusmão confirmasse o local e a hora da reunião.

No entanto desde as primeiras horas da manhã de hoje e até ao momento, a FRETILIN ainda não foi informada desses dados.

ASP.

6 comentários:

Anónimo disse...

Ninguém tenha dúvidas que o Dr. Mari Alkatiri, vai ficar na história de Timor Leste, tal como o Marquês de Pombal, ficou e continua presente na história de Portugal.
Só quem não conhece o Dr. Mari Alkatiri e o seu projecto para um Timor Leste livre, independente e auto sustentado é que lhe atira pedras, por despeito, por ignorância, por ódios acumulados ... Quais foram os erros do Dr. Mari Alkatiri?: (1)tere-se no âmbito da sua luta externa afastado do povo e ter deixado esse espaço para alguns dos seus colaboradores ... não basta trabalhar, muitas vezes esquecendo-se de si próprio e que o povo precisa de acompanhamento de ver a cara do seu irmão - isto é o Dr. Mari Alkatiri (2) errou porque não deu carinhos nem ternura ao seu povo que ele ama ... e que diáriamente come o pão que o diabo amassou...não soube tirar os dentes aos seus inimigos.
(3)errou porque pensava que a polícia nacional era a única autoridade da RDTL ... e o povo de Timor Leste acabou por lhe mostrar o seu erro e engano pelo caminho mais injusto e torto escolhendo a via que melhor apreendeu para se fazer ouvir e fazer obedecer: a rua conduzidos pelos seus mentores, liurais e caciques, pondo de lado a via das instituições democráticas que não chegaram a absorver e a interiorizar.
Mas tudo isto não lhe tira o mérito e a estripe de um grande estadista ... que o diga a Austrália, o Banco Mundial, a Noruega (de que pouco se tem falado), Portugal, o FMI, a China, o Japão (silêncioso, mas que conhece bem o homem).
Foi realmente uma perda para Timor Leste, que o Sua Excelência o Presidente da República não lhe tivesse dado a mão e tentando que o seu Primeiro Ministro minimiza-se os erros ( em nome do desígneo nacional a consolidação do estado democrático) - e deixasse que o povo pela via democrática penaliza-se ou não o governo.
Com esta desgraceira toda o Dr. Mari Alkatiri sai pela porta da frente na actual crise... a porta do inevitável - Sua Excelência o Presidente da República apontou-lhe o pé e a realidade tem muita força.
Haja esperança! O Homem não morreu e é duro de roer.
Malai X

Anónimo disse...

Pfff!

Anónimo disse...

Podera ser o proximo pr...

Anónimo disse...

Podera ser o proximo pr...

Anónimo disse...

O Estado exíguo



Luís Delgado
Jornalista

Ana Sá Lopes é que tem razão: Timor vive o caso extraordinário, há mais de dois meses, de um golpe de Estado em curso, sem que nenhum poder constitucional ou protagonista político faça pender para o seu lado a vitória. Timor é uma incógnita como Estado - mas não como Nação - e mesmo tendo passado e vivido o que viveu, ao longo de décadas, parece não ter aprendido a lição.

Timor é um Estado viável? Sendo exíguo, por enquanto, em tudo, desde a fraqueza económica à classe política e à força cívica, Timor- -Leste está agora a aprender que a criação de um Estado independente não se faz sem dor e sofrimento, avanços e recuos, golpes e contra- golpes.

Os timorenses estão a vacilar agora, mas ao longo de 30 anos de uma luta sem tréguas contra um país invasor era suposto haver mais solidez nas instituições próprias e no modelo que desejavam para o seu futuro.

É certo que a exportação da Constituição portuguesa, com variações, para a realidade timorense não foi a mais sensata, e isso vê-se nesta crise insolúvel em que um Presidente não tem força para demitir um primeiro-ministro. Obviamente que os textos constitucionais são para respeitar, mas muito deles, e a sua interpretação, dependem dos homens e da força inata com que gerem os cargos.

Xanana, infelizmente, por falta de vontade ou desígnio pessoal, nunca soube afirmar-se como o último garante da lei e da ordem no país, e essa fraqueza foi rapidamente explorada pelo partido maioritário e pelo primeiro- -ministro em funções.

A situação tornou-se caricata, e cada dia que passa, com os altos e baixos no processo, o país ameaça tornar-se ingovernável. Xanana não demite o PM e ameaça demitir-se, e o PM, como numa cena diversas vezes ensaiada, diz que sai e não sai, ficando-se sem saber, na realidade, quem manda, quem tem o poder, e como se vai sair desta embrulhada.

Agora chegou a vez de Ramos-Horta pedir a demissão, mas num processo igualmente lento e cujo desfecho nunca é claro: pediu para sair, mas mantém-se em funções até que alguma coisa aconteça. Quem manda em Timor, afinal? Queira Deus que ainda sejam os timorenses, caso contrário será de amargo sabor perceber-se que tão poucos, num país tão exíguo, não conseguem entender-se sobre as questões fundamentais.

É certo que Timor até poderá autogovernar-se, como tem acontecido nestas semanas, mas o sinal para o futuro não é tranquilizador.

Aliás, perante esta crise constitucional, onde cada um dos pólos está sem poder nem capacidade de manobra, o pior que poderá acontecer àquele país é tornar-se num "vago protectorado" da Austrália, que tem a força e a vontade para mandar. E não vale a pena gritar contra os australianos. Seria melhor se eles lá não estivessem? Quem ocuparia o vazio que persiste?

Não se compreende, aliás, e perante esta crise, por que razão não são convocadas novas eleições nacionais, onde a clarificação seria imperativa. Falta alguma coisa ao PR timorense para ordenar essa antecipação eleitoral? Os timorenses que decidam o que querem, e quem querem, e nada melhor do que chamá-los às urnas, tantas vez quantas necessárias, para que vivam em tranquilidade e com alguma maturidade.

Trinta anos de loucura é tempo excessivo para quem quer recuperar, reaprender a viver em paz e com a anunciada prosperidade que advirá do petróleo.

Sendo exíguo, Timor é potencialmente capaz de se auto-sustentar, e com isso dar condições expecionais aos seus cidadãos, que merecem como poucos. Mas para isso é necessário ter uma classe política responsável, adulta, e capaz de conviver pacificamente com as leis da democracia e o integral respeito pelas maiorias e minorias.

Timor não pode nem deve perder mais esta oportunidade.

Anónimo disse...

Fretilin seidauk hakarak husik Alkatiri monu. Sira la’os de’it preokupa ho Alkatiri nia seguransa, maibe sira hakarak kaduak Alkatiri nian ida mak troka ditador nebee uluk mehi hakarak ukun to’o tinan 50 nee. Nee normal tebes, tanba iha nebe-nebee, ditador sira sempre buka sira nia ema hodi troka sira, nunee atu labele hatama sira ba iha kadeia laran.
Alkatiri, ohin loron, buka halo politika rekua ho avansa, hanesan tatika ida hodi dada tempu. Tan-sa mak nia hakarak dada tempo? Iha razaun barak:
Ida, dada tempo hodi nia bele prepara nia ema nebee nia fiar hodi sai PM no bele proteje nia ho ninia maluk sira atu ikus mai labele loke sai eh buka investiga hahalok aat sira nebee durante nee sira halo.
Rua, dada tempu hodi sira bele ba lohi povo no sosa povo nebee ohin loron osan la iha no moris terus iha foho hodi mai Dili halo manifestasaun apoia Alkatiri. Sira hakarak tau povo ho povo halo funu hasoru malu hodi justifika guerra sivil katak hasai Alkatiri sei fakar ran. Ohin loron membru Governo balu, ba ona iha Regiaun 1 ho 2 hodi halo serbisu ida nee. Karik ema ruma mate, nee responsabilidade Alkatiri nian tomak.
Tolu, dada tempo hodi negosia ninia seguransa. Alias Alkatiri buka oin-sa hodi ses husi kadeia nebee oda matan nakloke hela atu simu nian, la’os tanba de’it ta’uk Rogerio Lobato temi nia naran tanba kilat sira nebee para ona iha sivil sira nia liman, maibe mos, ninia liman nebee nakonun ho povo nian ran nebee mai husi ordem nebee nia fo ba F-FDTL hodi tun iha Dili, iha fulan Abril, nebee viola Konstituisaun RDTL nian no halo ona ema balu mate. Manobra foun nebee agora nia halo hodi ses husi kadeia nee mak hanesan agora nia buka husu tulun ba eks-prezidenti Portugal nian, Jeorge Sampaio ho eks-prezidenti Mosambike nian, Joaquim Chissano ho razaun atu mai halo mediasaun hodi evita guerra sivil (DN, 24/06/2006), maibe ninia hakarak lolos mak oin-sa salva nia hodi lori ba Mosambike ou Portugal hodi labele tama iha kadeia, tanba ninia ema konfiansa, Rogerio Lobato, nebee durante nee nia uza hanesan buldozer hodi halo terror ho intimidasaun oioin, ohin loron, metin ona iha rede laran.
Hat, dada tempu hodi halo manifestante sira sai stress no frustrado hodi provoka desentendimentu ou bele sai deskontrolado no provoka violensia hodi forsa internasional sira hapara manifestasaun eh sai kole hodi ida-idak dada-an husi manifestasaun.
Lima, Alkatiri ho Lu-Olo lakohi Ramos Horta mak sai PM. Sira hakarak Ana Pessoa mak troka Alkatiri, tanba nee, sira buka dada tempo, hodi Ana Pessoa to’o lai husi liur mai hodi sira bele futu lia, oin-sa iha loron ikus mai labele hatama Alkatiri ho ninia maluk kriminozu sira ba kadeia, nunee mos bele subar buat aat sira nebee durante nee sira halo.
Ana Pessoa la iha diferensa ho Alkatiri no pior liu tan mak iha. Ninia liman mos nakonun ho ran tanba iha altura nebee Alkatiri fo ordem ba F-FDTL tun iha dia 28 de Abril, Ana Pessoa hotu iha oin. Nia, Alkatiri, Roque Rodrigues ho Rogerio Lobato, sira hotu hamutuk sama Konstituisaun ba rai, maibe sira obriga prezidenti Xanana Gusmão ho povo Timor tomak mak tenki respeita Konstituisaun nebee sira tafui ba leten.
Iha Portugal, Ana Pessoa dehan prezidenti Xanana ninia surat nebee husu Alkatiri sai husi PM kontra Konstituisaun, maibe nia nunka dehan ida fahe kilat ba ema sivil, oho ema no fo ordem iha dia 28 Abril ba F-FDTL nebee la konsulta ho Prezidente Republika la tuir Konstituisaun. Ema sira hanesan nee la serve ukun ita, tanba sira interpreta Konstituisaun tuir sira nia interrese, la’os tuir buat nebee los nian.
Sira nebee tuur iha meja Kongressu II Fretilin nian mos mesak manipulador. Balu sosa, manipula no terror deputado sira husi kotuk no seluk manipula husi meja Kongressu nian. La’os de’it la fo biban ba Grupo Mudansa Fretilin sira ko’alia, maibe fo biban ba sira hotu nebee apoia Alkatiri mak ko’alia hodi domina iha Kongressu laran. So ema matan aat sira mak la konsegue haree “sandiwara” nebee prezidenti meja Estanislau da Silva ho ninia kamarada sira halo iha meja Kongressu nian.
Horiseik, kuandu manifestasaun sira ba hakilar iha sede Fretilin nia oin, Estanislau da Silva dehan “ema” mai hakilar neduni halo sira psikolojikamente sira la senti hakmatek no seguro hodi halo hotu sira nia reuniaun. Nee la’os “ema ” baibain, maibe povo mak hakilar husu demissaun Alkatiri nian no lakohi simu nem Ana Pessoa, nem Estanislau ho ninia maluk manipulador sira atu ukun rai ida nee. Alkatiri baibain dehan nia serbisu diak liu iha pressaun nia okos, maibe agora halai lakon no buka halo reuniaun subasubar hanesan uluk tempo klandestina nian.
Karik sira lakohi halo manipulasaun, konserteza, sira lembra ba delegado sira hodi labele aprova metodo foti liman, tanba metodo nee kontra lei partido politik sira nian. Alkatiri ho ninia maluk sira tuur iha meja nunka fo hanoin ida nee ba delegado sira, tanba hakarak halo manipulasaun maski kontra lei ho konstituisaun nian. Tanba toman ona viola lei ho Konstituisaun, neduni iha dia 28 de Abril mos nia hakarak viola tan Konstituisaun dala ida. Alkatiri ho ninia grupo nee bele lohi no taka Fretilin ho delegado sira matan ho tilun ho dollar, maibe labele lohi povo Timor tamak.
Neduni, manipulador no ema hamrok ba ran sira sira nee hotu, la serve atu ukun no okupa kualker fatin ruma iha estrutura Governo nia laran, tanba sira toman ona halo manipulasaun, viola lei ho Konstituisaun, no sira sei sama povo to’o rabat rai se ohin loron la halo rezistensia ba ditador sira nee.
Semana hira ona, administrasaun publika paralizada. Loron barak ona, ita mos la haree PN funsiona. Alkatiri dehan atu halo reuniaun Kunseillu Ministro sira nian horiseik, maibe Palácio Governo nian mamuk hela. Governo nebee existe agora hanesan “fantasma” ida, la existe. Membro Governu sira la’o mos klandestina de’it, sa’e kareta muda ba mai no hasai hotu ninia numero registo. Halo reuniaun mos subsubar de’it eh tau seguransa metin hanesan lolos reuniaun sira iha tempo klandestina nian.
Populasaun ohin loron simu terus nafatin no tanis nafatin, maibe Alkatiri sei dada tempo nafatin. Nia sei hakarak haree Timoroan sira terus no mate ba ****. Maski nunee, membro Governo balu konsiente ona ba hanoin aat no jogo foer Alkatiri nian nebee hanoin de’it poder, hamrok ba ran nee no halo terus povo.
Assesora ba Direitos Humanos, nebee serbisu direitamente ho PM, Domingas Alves, horiseik, dia 24 de Junho, resigna an husi Governo, la’os de’it nia haree Governo paralizado total, maibe mos la tahan ona haree povo terus, tanis no mate tanba provoka husi PM Alkatiri.
Ita tenki foti chapeu ba Sra. Domingas, tanba nia sei iha sensibilidade, iha fuan no tuir sente povo nian terus ho susar. Nia la’os ema ida hanoin nia an de’it, la’os ema ida hanoin poder no osan de’it, maibe hanoin mos povo nebee terus no mate.
Ita hein, atu membru Governo sira seluk, nebee mos sei iha sensibilidade no iha fuan, tuir dalan nebee Sra. Domingas Alves loke ona. Maibe se sira la tuir dalan ida nee, signifika sira hakarak hamutuk nafatin ho ema nebee liman nakonun ho ran, ho ema nebee halo terus tebes povo.
Ho Assessora ba Direitus Humanus sai husi Governo nee, hatudu momos ona krize iha Governo nia laran, membro Governo rasik la fiar ona ba PM nebee hanesan sira nian chefe no Governo ida lakon ona total konfiansa husi povo.
Governo ida *** (enfrenta *red) krize makaas no lakon ona konfiansa total husi povo, la iha ona razaun atu mantem nafatin. Troka de’it PM la’os ona solusaun ida diak, maibe tenki dissolve Parlamento Nasional hodi prepara eleisaun foun, nunee atu Governo ida sai husi eleisaun foun *** fali konfiansa husi povo. Ho nunee de’it hodi bele tebe sai hotu ema sira aat husi PN ho Governo no bele tau fila fali ema diak ba sira nia fatin. Membro Governo sira nebee kompetente, iha sensibilidade no liman mos bele uza nafatin iha loron oin, tanba ita presiza ema sira nebee iha eksperiensia ona no profissional hodi lori rai Timor ba oin.

Traduções

Todas as traduções de inglês para português (e também de francês para português) são feitas pela Margarida, que conhecemos recentemente, mas que desde sempre nos ajuda.

Obrigado pela solidariedade, Margarida!

Mensagem inicial - 16 de Maio de 2006

"Apesar de frágil, Timor-Leste é uma jovem democracia em que acreditamos. É o país que escolhemos para viver e trabalhar. Desde dia 28 de Abril muito se tem dito sobre a situação em Timor-Leste. Boatos, rumores, alertas, declarações de países estrangeiros, inocentes ou não, têm servido para transmitir um clima de conflito e insegurança que não corresponde ao que vivemos. Vamos tentar transmitir o que se passa aqui. Não o que ouvimos dizer... "
 

Malai Azul. Lives in East Timor/Dili, speaks Portuguese and English.
This is my blogchalk: Timor, Timor-Leste, East Timor, Dili, Portuguese, English, Malai Azul, politica, situação, Xanana, Ramos-Horta, Alkatiri, Conflito, Crise, ISF, GNR, UNPOL, UNMIT, ONU, UN.