domingo, outubro 08, 2006

Comunicado - FRETILIN - Português, Tetum e Inglês


FRENTE REVOLUCIONÁRIA DO TIMOR-LESTE INDEPENDENTE

FRETILIN
--------------------------------------------------------------------------------------------


Rua dos Mártires da Pátria, Comoro, Dili, Timor-Leste, e: mail: staccfretilin@yahoo.com. Tel/fax 3317219


Comunicado de Imprensa

Outubro 8, 2006
12.45 am

RENEGADO RAI’LÓS ATERRORIZA PESSOAS, A 30 KMS A OESTE DE DILI

O renegado Rai'lós lançou o pânico em Maubara - distrito de Liquiçá, precisamente a uma semana da data prevista para a divulgação do relatório elaborado pela Comissão Internacional de Inquérito sobre os actos violentos ocorridos em Abril e Maio deste ano e que causaram a deslocação de milhares de timorenses.

De acordo com o relatório assinado pelo Sr. Félix da Costa, Administrador do Sub-Distrito de Maubara, localizado a 30 kms a oeste de Dili, na madrugada do dia 29 de Setembro, Rai’Lós, armado e acompanhado de polícias locais, proferiu ameaças de violação sexual à esposa do Sr. Mariano caso não colaborassem com os seus intentos.

Sob pressão do Rai’Lós, o Sr. Mariano foi forçado a acordar o Sr. Félix da Costa com o pretexto de que havia pessoas que precisavam da sua ajuda. Rai’Lós acusou o Sr. Félix e outras autoridades locais de terem distribuído armas para assassiná-lo assim como aos soldados peticionários. A esposa do Sr. Félix negou categóricamente esta acusação e o Rai’Lós espancou-a na cabeça com a pistola que empunhava.

Ainda de acordo com o relatório do Sr. Félix, Rai’Lós para alem de proferir palavras obscenas ameaçou ainda aniquilar o Administrador do distrito de Liquiçá e o Sr. Felix se os resultados do relatório da Comissão Internacional de Inquérito não resultassem na prisão de Mari Alkatiri.

Rai’Lós ameaçou ainda a esposa do Sr. Félix dizendo que voltaria ao local para a violar e incendiar a sua residência.

Segundo o relatório do Sr. Félix, Rai’Lós disse em tom provocador: “Podes queixar-te aos teus ministros. Não tenho medo porque tenho as “costas quentes”, o número um apoia-me e tenho a polícia de Liquiçá nas minhas mãos.” Rai’Lós continuou a ameaçar dizendo que uma nova onda de violência começaria novamente, com duração de dez meses se o Alkatiri não fosse punido.

O Administrador do sub-distrito de Maubara quer que o Rai’Lós e o seu grupo sejam desarmados. Quer também saber se o Rai’Lós está a seguir instruções de algum líder timorense e pede a intervenção e protecção da policia das Nações Unidas no sentido de proteger o seu distrito e, que esta protecção seja implementada antes da divulgação dos resultados de investigação feita pela Comissão Internacional de Inquérito.

A divulgação do relatório elaborado pela Comissão Internacional de Inquérito poderá ocorrer dentro do mês de Outubro. A entrega do relatório ao Presidente do Parlamento e ao Secretário Geral das Nações Unidas estava originalmente prevista para ontem, dia 7 de Outubro.

De referir que o Dr. Mari Alkatiri foi forçado a resignar-se em Junho na sequência de alegações feitas pelo Rai’Lós ao programa “Four Corners” da estação australiana, ABC.

O relatório do Administrador do Sub-Distrito de Maubara, datado 2 de Outubro , foi entregue às autoridades timorenses no dia 6 de Outubro de 2006.

Para mais informação:
Dili: Mr Filomeno Aleixo +670 729 1644
Melbourne: Mr Alex Tilman +61 419 281 175
Sydney: Mr Sahe da Silva +61 414 807 824


***

Komuikadu bá Media


Outubru 8, 2006
12.45 am

Renegadu Railós hatauk ema , besik hela Díli Km 30 deit

Vicente Railós hatauk ema iha Timor-Leste, bainhira falta deit ona semana ida ba Komisaun Iketritu hosi Nasoens Unidas atu fosai ninia rezultadu investigasaun konabá krise nebé mosu iha fulan Abril no Maiu tinan ida né, nebé halo mós ema rihun ba rihun mak sai hosi sira nia hela fatin baibain.


Tuir surat ida ható husi Felix da Costa, Administrador sub-distritu Maubara nian, dok kilpmetru 30 hosi Díli, iha loron 29 Setembru dader nakukun, Railós kaer kilat iha liman no lao hamutuk hó polisia iha nebá, ameasa atu viola ema rainain ida, se nia hó nia kaben Mariano la kopera hó nia.

Mariano hó tauk tuir deit Railós hó nia grupu nia liafuan, sira ba baku oadamatan Felix da Costa nia uma, hodi hakfolik dehan ba sira katak ema balu presiza sira nia ajuda. Railós kaer ninia pistola hodi tama deit hó forsa iha senhor da Costa nia uma, no akusa nia no autoridade local sira seluk katak sira fahe kilat ba ema atu oho nia no mos soldadu petisionáriu sira. Bainhira senhor da Costa nia fen nega akuzasaun sira hosi Railós, nia lori nia pistola hodi baku senhora né nia ulun.

Tuir da Costa nia liafuan, Railós hakilar ba sira katak mak Mari Alkatiri la tama kadeia bainhira relatoriu ONU nain hasai, nia sei fila fali para oho tia Administrador Liquiçá nian no mos Administrador sub-distritu, senhor da Costa. Nia fihir lós ba senhor da Costa nia fén nia oin hodi dehan, nia sei fila bá atu abuza nia no sei sunu tiha sira nia uma.

Tuir senhor da Costa nia relatóriu, Railós mós dehan ba sira molok fila kotuk, “Imi bele ható keixa bá imi nia ministru sira. Hau la tauk tamba númeru um iha hau nia kotuk no mós polísia Liquiçá iha hau nia liman”. Nuné nia mós ameasa katak violénsia foun sei mosu no sei kontinua tó fulan sanulu, mak Alkatiri la tama kadeia karik.

Administrador Liquiçá, Felix da Costa husu atu dezarma tia Railós hó nia grupu. Nia hakarak hatene karik lider ruma nasaun né nian mak fó autorizasaun bá Railós atu halobuat sira né, nomos nia hakrak Polísia ONU nian atu proteje ninia Distritu no nia hakarak protesaun né metin duni molok hasai relatóriu internasional bá ema hotu hatene.

Relatóriu ONU nian konabá violénsia nebé mosu iha Timor-Leste, fulan Abril no Maiu liubá, sei hasai iha fulan Outubru nia laran. Fofoun né, relatóriu atu sai iha loron 7 fulan Outubru. Dr. Alkatiri obrigadu husik nia kargu Primeiru-Ministru iha fulan Juñu tamba Rai’lós nia alegasaun hasai iha televizaun Austrália nian, programa ABC, hanaran 4 korners. Señor da Costa hakerek ninia liafuan sira né iha loron 2 fulan Outubru no autoridade sira simu relatoriu né iha loron 6 Outubru.


***


Media Release


October 8, 2006
12.45 am

Renegade Rai'los terrorises people, only 30 kms west of Dili

Vicente Rai'los terrorised people in Timor-Leste, just a week before the expected release of the report of the United Nations investigation into who was behind the violent events of April and May this year, which displaced thousands of Timorese.

According to a signed statement by Felix da Costa, the Administrator of sub-district Maubara, 30 kms west of Dili, at dawn on September 29, an armed Rai'los, accompanied by local police, threatened to rape a local citizen, unless she and her husband Mariano cooperated.

A fearful Mariano was forced by Railos and his group to knock at the door of Felix da Costa, under the pretext that there were people needing his help. Using his pistol Railos then violently entered Mr da Costa’s house, and accused him and other local authorities of distributing weapons with the intention of killing him and the petitioning soldiers. When Mr da Costa's wife denied Railos' accusation, he hit her in the head with his pistol.

According to da Costa's statement, Railos screamed that if Mari Alkatiri doesn’t go to prison when the UN report is released, he would return to kill both the district administrator of Liquiçá and the sub-district administrator, Mr da Costa. Looking at Mr da Costa’s wife, he told her he would also return to rape her and burn her house.

According to Mr da Costa’s report, a defiant Rai'los said, “You can complain to your ministers. I am not afraid because I have the number one behind me and I have the local Liquica police in my hands”. He then threatened that a new wave of violent conflict would begin and would continue for at least ten months, if Alkatiri isn’t punished.

Administrator Felix da Costa has called for Rai'los and his group to be disarmed. He wants to know if any of the nation's leaders have authorized Rai'los' actions, and he wants UN police to protect his district and for this protection to be effective before the publication of the international findings.”

The report by the UN investigators regarding the violent events of April and May is now expected by the end of October. The report was originally expected to be made on October 7. Dr Alkatiri was forced to resign in June following allegations by Rai'los on ABC TV program 4 Corners. Mr da Costa wrote his statement on October 2 and Timorese authorities had it by October 6.

.

18 comentários:

Anónimo disse...

Por esta denúncia corajosa do Félix Costa podemos avaliar o pavor e a chantagem a que estão sujeitos tantos anónimos militantes da Fretilin por esse país fora. Mas realço a denúncia do Félix e a sua exigência de que a administração central neste caso de Liquiça em concreto tome as medidas que se impõem para garantir a segurança da sua população.

Anónimo disse...

O POVO AINDA ESTA CEGO E SURDO DE VER E OUVIR OS DANOS FEITOS DIARIAMENTE PELOS GANS QUE SAO COMANDADOS PELO NUMERO DA NACAO CARALHA XANANA GUSMAO.EM DIAS ELE FEZ UM APELO EM CONJUNTO DOS TRES ORGAOS DA SOBERANIA E HOJE O GRUPO DE RAILOS E PROTEGIDO POR ELE PARA ATERRORIZAR A POPULCAO NAS MONTANHAS.E DE ACREDTAR PORQUE O RAILOS ESTEVE NA CASA DO PRESIDENTE EM BALIBAR ANTES DE SE ESCAPAR FOI INSTRUIDO PELO MESMO PARA IMPLEMENTAR AS SUAS ACCOES TERRORISTAS CONTRA AS POPULACOES QUE NAO O ADEREM NO FRAGIL GOLPE ORQUESTRADO PELO NUMERO UM.NOS OS QUE RELMENTE QUEREMOS UMA PAZ VERDADEIRA PARA O POVO VAMOS TODOS IMPLORAR JUNTO A MAE SANTISSIMA PARA INTERCEDER JUNTO AO SEU FILHO JESUS CRISTO A PAZ DESTA POBRE TERRA TIMOR LESTE.

Anónimo disse...

TIMOR-LESTE ESTÁ A SAQUE!

Já aborrece, pegar nos jornais ver as notícias na televisão ou na rádio, neste blog e noutros.
Isto é demais e ainda revolta mais quando sabemos pelo nome quais os causadores de tudo isto.
Revolta saber que TL está nas mãos de energumos e que tudo isto faz parte de uma planificação de terra-queimada, país ingovernavel que necessitará da permanência constante de tropas internacionais, principalmente australianas.
Alkatiri foi derrubado e onde estão as melhoras da situação? A quem serve esta permanente intranquilidade da sociedade timor?
Quem tem a responsabilidade maior?

Onde está Alexandre Gusmão, que com tudo isto borrou o seu passado, nos desiludiu e entristeceu?
Que faz Alexandre?
Porque não ameaça agora demitir-se, uma vez que o país não está como ele quer? - como fez com o legítimo Governo de Alkatiri.
Ou será que o país está como ele quer?
Meu Deus. Alexandre, o pequeno, você é uma enorme desilusâo!

Anónimo disse...

Liquica fica a 36 km de Dili e Maubara a 50 Km. O Senhor Administrador do Sub-Distrito de Maubara tem que ser preciso, senao as pessoas nao vao acreditar nele e aquilo que ele diz e muito importante. Um bom servidor do Estado e assim que deve trabalhar. Esse Railos tambem anda la para os lados de Bazartete. Se ele tem o apoio dos policias de liquica, porque e que a Senhora Administradora que tambem e da FRETILIN nao o manda preder. Felix, estas a fazer bom servico mas tua administradora parece que so esta em Dili. Assim esta bem. O Felix e da FRETILIN mas tambem tem responsabilidades. Tem todo o nosso apoio, apesar de nao gostarmos de FRETILIN ter aproveitado a queixa`de Felix para fazer um comunicado. Devia era informar imediatamente as tropas australianas para o prenderem, nao e fazer propaganda.Este Railos parece que esta a fazer problemas tambem em Bazartete, mas FRETILIN nao faz comunicado. Ha aqui alguma coia que nao me cheira la muito bem. Filomeno tem que fazer comunicado sobre Bazartete, depois tem que passar revista plantacao de Mario Carscalao para apanhar este Railos.
Obrigado Felix. Obrigado Filomeno. Karreta Estado

Anónimo disse...

A permanência da desordem serve a FRETILIN.
Chatearam-se as comadres o que é certo é que à tábua não foram ainda aqueles que meteram o país neste estado e obviamente esses não são a ralé. São os seus mentores! Que o Railos, os Reinados e todos os que participaram nos eventos, seja por executarem ordens vindas de ministros ou os grupos de desordeiros - TODOS ESSES É QUE TÊM DE IR PARAR À PRISÃO DE BECORA! Se o sr. Alkatiri deve ou não ir lá parar... o relatório provavelmente não o dirá porque não tem competência para meter ninguém na prisão... mas não haverá fumo sem fogo... Acontece que com isto não se tape o sol com a peneira-

Anónimo disse...

Ah, afinal os golpistas estão ou têm estado na plantação de Mário Carrascalão!
Oh, não me digam. E eu a julgar que os Carrascalões não tinham nada a ver com todas estas golpaças!
Pois é, mas pelo dito até têm. Então e o governo de Horta não toma a posição adequada ou considerará normal andarem a aterrorizar as populações e seus responsaveis autárquicos?
Timor-Leste virou a República das Bananas?
Bem, para os aussies é a República dos Governos Marionetas Impregnados de Petroleo e Gás Natural!
SHAME ON YOU!!!

Anónimo disse...

Há uma coisa que seria curiosa. Será que não se arranja o texto original em que se baseou a Constituição de Timor-Leste?

Não é o texto em vigor, é sim aquele que foi elaborado pelos 5 constitucionalistas portugueses e enviado para Timor-Leste para depois a FRETILIN o "remodelar" na sua vertente actual. Alguém o consegue?

Era para se verem "as diferenças" (caso existam obviamente ;))

Parece que não há "interesse" em que esse texto apareça. Alguém sabe porquê? Acho estranho. Ouvi dizer que estará na Assembleia da República (portuguesa), estará? É documento considerado "secreto"? Ou não querem que agora se veja como se chegou à actual Constituição (da RDTL)?

Seria mais fácil e interessante que a própria FRETILIN fornecesse esse (original) texto. Mas não façam emendas, arranjem lá isso em bruto, tenham lá coragem. Depois podemos todos ficar descansados. É caso para desconfiar quando isto não interessa a ninguém.

Interessa-me a mim. Dêem lá uma ajudinha sff. O Malai Azul poderia colocar o dito texto aqui e a margarida podia traduzir para tétum. Obrigado.

Anónimo disse...

Karreta Estado: repare que no último parágrafo está escrito "O Sr da Costa escreveu a sua declaração em 2 de Outubro e está em poder das autoridades Timorenses desde 6 de Outubro." Isto é, já há dois dias que o Sr. da Costa cumpriu com a sua obrigação e informou as autoridades. Por isso compete às autoridades actuar em conformidade, mandando para lá os reforços policiais necessários à segurança, tal como compete à Fretilin denunciar, como denunciou, esta intimidação e violência.

Anónimo disse...

Leitor das 9:18:52 PM: o relatório não mete ninguém na prisão, quando muito recomenda que se investiguem ou se abram processos judiciais contra alguns e depois o que se seguir é da competência do sistema judicial.

Leitor das 10:21:31 PM: Tenho a certeza que se for ao Parlamento Nacional da RDTL que lá lhe fornecerão não só as propostas para a Constituição como as actas da Assembleia Constituinte que testemunham as discussões e votações que se concluíram pela aprovação da Constituição. Que tal pedir-lhes isso? Não é segredo de Estado, de certeza. Quanto ao Tétum, tenho muita pena, mas não conheço.

Anónimo disse...

É pena, muito obrigado pela sua atenção.

Anónimo disse...

Essa questão de uma "proposta" de Constituição que existe, apesar de nunca ninguém a ter visto, mas há alguém que ouviu dizer a alguém que estará na Assembleia da República mas é segredo, é óptima para desviar as atenções do problema gravíssimo que é tratado neste tópico...

Até parece que este Rai Los não é o mesmo que é procurado pela Justiça e que foi apadrinhado por Xanana, frequentando a sua casa, aparecendo ao seu lado no célebre comício de 22 de Junho ("ganhámos esta guerra!") e convidado para a tomada de posse de Ramos Horta, onde apareceu armado.

Repito o que já disse aqui: não concordo com demissões por suspeitas. Mas já que Xanana fez questão em obrigar Alkatiri a demitir-se meramente por causa de um programa de TV, então devia seguir-lhe o exemplo por uma questão de coerência.

No entanto, Xanana prefere aplicar a sábia máxima "faz o que eu digo, não faças o que eu faço" e, apesar do avolumar constante das suspeitas, reivindica um julgamento em tribunal para ele próprio, "SE" houver acusações, e depois veremos. Ora isto é precisamente o que ele negou a Alkatiri.

Anónimo disse...

E INTERESSANTE VER QUE ESSE TAL RAILOS AFINAL NAO PERTENCIA A NENHUM OUTRO PARTIDO MAS A FRETILIN E RECEBIA ORDENS DO MARI.
AFINAL A FRETRILIN ENTREGA ARMAS A QUALQUER PESSOA? AGORA ACUSADO DE AGRESSAO AO TAL ADMINISTRADOR, QUE EU PRESUMO TAMBEM SEJA DA FRETILIN.
ENFIM, ZANGAM AS COMADRES E FELIZMENTE JA DISSERAM AS VERDADES

Anónimo disse...

Lafaek Raimaran
Railos hatete katak imi duni maka haruka nia ho nia ema sira ba hela iha Mario Carsccalao nia kintal. Halo golpe hanesan nune duni. Foin imi too husi maputo mai mak ami foin rona naran hanesan golpe. Imi buka atu kesi metin xanana ho ema sira husi oposisaum ninian para imi bele hukum rai Timor too tinan 50.
Kabura

Anónimo disse...

colia lia fuan los hanesan FRETILIN laos partido mate moris hanesan sira seluk tanba ne maka povo vota ba nia hodi ukun rai timor. imi hotu grupo minoria nian hein to,o loron ida imi nia bot muda sira nia hahalok foer , ne bele ona, sira bele ukum ona TIMOR LESTE.

Anónimo disse...

Anonimo 1:14:10 PM "E INTERESSANTE VER QUE ESSE TAL RAILOS AFINAL NAO PERTENCIA A NENHUM OUTRO PARTIDO MAS A FRETILIN E RECEBIA ORDENS DO MARI......"


You're so F!@### Naive!

Anónimo disse...

Factos:
1. Railós é filiado na FRETILIN;
2. Railós foi o encarregado da segurança do Congresso último da FRETILIN, como foi confirmado pelo próprio Mari Alkatiri que com ele falou durante o Congresso;
3. Rogério Lobato confirmou ter mandado o Comandante da Polícia de Fronteira, entregar armas ao Railós e respectivo grupo para que este colaborasse como pisteiro;
4. Railós declarou que recebeu as armas com instruções para silenciar opositores da liderança da FRETILIN (dentro e fora do partido);
5. As armas que Railós mostrou, eram do modelo utilizado pela Polícia de Fronteira;
6. Railós decidiu não cumprir as ordens que recebeu e declarou ter contado tudo a Xanana;
7. Xanana informou José Luís Guterres que, de acordo com as informações de Railós, era um dos alvos designados.
8. Espera-se que a Comissão de inquérito internacional esclareça o falta esclarecer.

Anónimo disse...

Está-se a esquecer do facto mais curioso de todos: porque é que o Railos anda a monte e não se apresentou na Procuradoria-Geral da República quando foi convocado para depor sobre as tretas que andou a contar aos media? É que o homem anda fugido à justiça, ou ainda não tinha percebido isso. Veja lá, o homem amigo do Procurador Geral da República, do PR de quem é visita em casa, do Ramos-Horta que até o convidou para a cerimónia da tomada de posse, do Bispo de Dili que até foi a Liquiçá abençoar as armas que ele entregou, dos comandantes Australianos que além de lhe darem guarda-costas o honraram ingualmente na cerimónia de Liquiça, e continua FUGIDO Á JUSTIÇA! Pense lá porque é que isso acontece...

Anónimo disse...

Nunca achei que esse Railós fosse flor que se cheirasse.
De outro modo, porque o teriam promovido a "pisteiro"?

Resta saber se está fugido á justiça ou com medo de se ter tornado num alvo de quem o queria fazer carrasco.

Mas não pode desmentir nada do que eu escrevi acima, pois não?

Factos, são factos.

Traduções

Todas as traduções de inglês para português (e também de francês para português) são feitas pela Margarida, que conhecemos recentemente, mas que desde sempre nos ajuda.

Obrigado pela solidariedade, Margarida!

Mensagem inicial - 16 de Maio de 2006

"Apesar de frágil, Timor-Leste é uma jovem democracia em que acreditamos. É o país que escolhemos para viver e trabalhar. Desde dia 28 de Abril muito se tem dito sobre a situação em Timor-Leste. Boatos, rumores, alertas, declarações de países estrangeiros, inocentes ou não, têm servido para transmitir um clima de conflito e insegurança que não corresponde ao que vivemos. Vamos tentar transmitir o que se passa aqui. Não o que ouvimos dizer... "
 

Malai Azul. Lives in East Timor/Dili, speaks Portuguese and English.
This is my blogchalk: Timor, Timor-Leste, East Timor, Dili, Portuguese, English, Malai Azul, politica, situação, Xanana, Ramos-Horta, Alkatiri, Conflito, Crise, ISF, GNR, UNPOL, UNMIT, ONU, UN.