domingo, janeiro 06, 2008

SERÁ REINADO CULPADO PELA BORRASCA QUE PAIRA SOBRE TIMOR?

Blog Timor Lorosae Nação
Sábado, 5 de Janeiro de 2008
QUEM SEMEIA VENTOS COLHE TEMPESTADES

A bonança climática está a chegar a Timor depois de muita chuva, nuvens baixas, falta de sol e bastante trovoada. Contudo a bonança que se começa a registar é só climática porque o panorama a nível de agitação social está com cores muito negras e a borrasca pode rebentar de um momento para o outro, o que vem provar que há uma forte falta de respeito e consideração pelos apelos à calma e estabilidade do Presidente da República e do Primeiro-Ministro.

Percebe-se que a frustração de um e outro se revele ao constatarem a realidade que todos nós já há algum tempo percebemos: Alfredo Reinado está, pelo menos aparentemente, a ser vítima de manobras políticas da autoria de Xanana Gusmão em 2006. Manobras que não quer reconhecer, fazendo de Reinado o bode expiatório.

Se por um lado temos um Major revoltado com a situação e que conta com umas centenas de homens de armas que nele confiam, temos por outro lado um PR e um PM que sem assumirem que foram os causadores daquilo que ocorreu em 2006 acabam por denunciá-lo da pior forma.
Cheio de receios o PR evidencia que quer que os internacionais garantam a segurança e fiquem até ao fim do seu mandato – o que poderá querer dizer que Ramos Horta está muito preocupado consigo próprio, o que é legítimo para quem possa dever e temer. Sintomático é Horta não confiar nas FDTL e na força da sua eventual razão ou no apoio dos que nele votaram.

Frustrado por ser um “comandante” sem tropas que o apoiem, o nervosismo do PM revela-se quando perde a cabeça e assume uma postura de chefe de cipaios solicitando a prisão a torto e a direito dos que antes o ajudaram na crise que Reinado diz ser de responsabilidade do próprio PM quando ainda era PR.

Quem conhece Alfredo Reinado garante que a sua postura era de absoluta confiança, obediência e admiração por Xanana Gusmão, na sua honestidade e luta pela defesa dos interesses dos timorenses, tendo acreditado e agido em conformidade com as ordens dadas pelo então PR.
Actualmente, desiludido e magoado, não aceita de bom grado que afinal tenha sido traído e usado como um mero instrumento que proporcionou a Xanana Gusmão e Ramos Horta atingirem os seus objectivos fazendo dele o mau da fita.

Resumindo e concluindo, para muitos e para o próprio, Reinado foi vítima da sua admiração e respeito por Xanana, da sua inexperiência e voluntarismo, não estando disposto a entregar-se por considerar que não cometeu crime algum mas somente cumpriu ordens dadas pelo Presidente da República Xanana Gusmão.

Como acredita nas suas convicções irá levar a situação até ao limite. Seja ele qual for, desde que daí não venha prejuízo para a população timorense, a verdade seja reposta através do reconhecimento do actual PM de que as coisas se passaram realmente assim.

Evidentemente que para Xanana Gusmão não interessa politicamente desdizer aquilo que insistentemente afirmou em fastidiosos escritos e discursos, não lhe restando por isso outra saída senão procurar calar Alfredo Reinado com engodos que o Major rejeita.

Alfredo Reinado não se encontrou com Xanana Gusmão em Díli por defesa da sua própria vida e pagou da mesma moeda por Xanana também não se ter encontrado com ele nas montanhas para falarem cara a cara, preferindo enviar emissários que, para Alfredo, não o representavam porque “aquilo que há a tratar é entre os dois”.

Certo é que a mensagem de Reinado tem passado e continua a passar entre os timorenses. A própria carta que Ban Ki-moon recebeu tem referências sobre a situação desde 2006 até à data de entrega. Onde também é referido que Reinado teme pela sua própria vida por insistir na revelação da verdade e na assunção da responsabilidade de tudo que ocorreu por parte de Xanana Gusmão.

O apoio popular a Alfredo Reinado continua em crescendo e é muito visivel no interior do país. O descrédito de Xanana e de Horta são enormes e crescerá muito mais se insistirem em não enfrentar as realidades, em não se disporem a assumirem as suas responsabilidades na denominada “crise de 2006”. Pode não lhes interessar política e economicamente mas será a comprovação do seu interesse pela tão propalada estabilidade que referem nos seus discursos.
“A verdade acima de tudo e a cada um as suas responsabilidades” é aquilo que Alfredo Reinado diz defender.

O que se pretende é que impere a sabedoria em vez do histerismo oficial do PR e do PM - que se por alguma razão tiverem de enfrentar a justiça juntamente com Alfredo Reinado, sempre será melhor que voltarem a ocorrer mortes e destruições entre os timorenses.
.
Os indícios do que pode acontecer já se começa a perceber através de ânimos exaltados em casos demasiadamente esporádicos, como os ocorridos no Suai e em Dili recentemente.

Serão inúteis os apelos histéricos e despropositados do PR e do PM se Xanana não perceber que a frustração sentida pelos timorenses está relacionada com a estrondosa queda do mítico herói-vivo que ele representava para todos.

Parece que Xanana não soube ser o fiel da balança e preferiu jogar sujo. Os timorenses não estão a aceitar tal realidade e precisam de saber a verdade, afinal o problema é somente esse. O apoio vai para Reinado, o que também pode ser contranatura e mais tarde ou mais cedo a borrasca estourar, produzindo outra vez efeitos nocivos em Timor-Leste.

Quem semeia ventos colhe tempestades… que não se quer novamente a abaterem sobre os timorenses e as suas casas.

4 comentários:

Anónimo disse...

Concordo com esta análise.

Xanana cometeu umm erro quando quis usurpar o poder ao legítimo Governo de Alkatiri.

Mas ele cometeu outro erro ainda maior quando não foi capaz de assumir perante o povo que foi ele que concebeu e comandou a "crise" de 2006.

O problema deste segundo erro é que mesmo que ele um dia queira confessar o que fez, já não vai a tempo. Há muito que Reinado já botou a boca no trombone e desfez quaisquer dúvidas. Portanto, já não vale a pena negar e atiçar os cães a Reinado, pois o povo sabe que ele é apenas um bode expiatório.

O povo não é parvo e já sabe que Xanana é um ídolo com pés de barro. E não há discurso, cerimónia, grito de guerra, etc, que faça o povo mudar de ideias.

A grande incógnita é: quem vai ocupar esse grande vazio chamado Xanana, à sombra do qual se abrigavam dezenas de oportunistas. É um fenómeno idêntico ao que ocorre quando destruímos os túneis da formiga branca: onde vão elas abrigar-se?

Até 2006, bem ou mal, Xanana ainda conservava uma pequena parte da sua aura aglutinadora de líder nacionalista dos tempos da luta, que garantia alguma estabilidade na hora de acalmar os ânimos dos mais nervosos.

Porém, essa autoridade vinha sofrendo erosão há muito tempo. Recordemos os célebres incidentes de 2004(?), quando a GNR salvou Xanana de ser apedrejado pela multidão de jovens que se propunha acalmar.

Esse grande vazio poderá tornar-se perigoso quando começarem as lutas para ocupá-lo, pois candidatos não faltam que queiram sentar-se na cadeira do poder.

E o mais grave de tudo isto é que a tal "estabilidade" apregoada incessantemente lá fora por XG e RH só existe na cabeça deles. Os distúrbios continuam, os refugiados continuam, Reinado continua, etc. Com a agravante de, com a estação das chuvas, haver mais umas quantas estradas e pontes destruídas para somar aos problemas que já vêm de trás.

Os problemas acumulam-se sem que haja solução à vista e os investidores estrangeiros não são parvos nem suicidas para irem enterrar o seu dinheiro num país das maravilhas onde uma pessoa nunca sabe o dia de amanhã.

A não ser que sejam investidores australianos, especialmente tipo Murdock. Para estes, quanto mais instabilidade melhor, pois esta afasta a concorrência de outros países. E o dia de amanhã é uma certeza ainda mais certa do que as profecias do Nostradamus.

Espero estar enganado, mas o futuro avizinha-se sombrio.

Anónimo disse...

Gusmao named as mastermind of East Timor crisis


The Southeast Asian Times

By our own correspondent

Dili, January 7 :East Timor's most prominent military rebel, former major Alfredo Reinado, has publicly identified his erstwhile patron, Prime Minister Xanana Gusmao, as the "main author" of the army revolt which plunged the new nation into crisis in 2006, cost dozens of lives and paved the way for Gusmao to seize the premiership.

Declaring independence from his former protector, Reinado said in a filmed speech: " "I have not been raised as a dog or a pet to always be by his (Gusmao's) side or obey his orders."

In the speech widely reported inside East Timor but so far ignored by the foreign media, Reinado said Gusmao was behind the army protest movement known as the "petitioners" who deserted en masse in early 2006.

Reinado said: "He (Gusmao) calls us bad people, but it was he who created us, made us to be like this. He is the author of the petition. He was behind all of this. Now as a Prime Minister, he has changed his tune and is washing his hands.

"He has turned against us, those who were ordered and created by him. It was with his support that the petition emerged in the first place, it was his irresponsible speeches to the media that made people fight and kill each other until today and many more things, as he knows.

"I give my testimony as a witness, that Xanana is the main author of this crisis; he cannot lie or deny this. He will try anything and make all sorts of manoeuvres to save himself, but he will not succeed."

Reinado's broadside against Gusmao has been reported by newspapers which circulate mainly in the capital Dili and by Catholic Church radio which can be heard over most of the country. East Timor's sole television station, the government-owned TVTL controlled by Gusmao supporters, has failed to broadcast footage of the speech though DVD copies are circulating in the capital.

Reinado also warned foreign companies not to invest in East Timor because the crisis remains unresolved.

Reinado is a former military police chief who spent several years in Australia and trained at the Australian Defence Academy in Canberra in 2005.

The following year he led an army mutiny against the Fretilin government of Prime Minister Mari Alkatiri who had angered Canberra by taking a tougher than expected line in negotiations over oil and gas.

The mutiny sparked widespread violence, facilitated the dispatch of Australian troops to East Timor and forced the resignation of Alkatiri who was replaced by Jose Ramos Horta, a close ally of Gusmao.

Most Australian media acted as little more than a cheer squad for Gusmao and Horta, echoing Australian Prime Minister John Howard's line that Alkatiri was to blame for the trouble.

However a United Nations Independent Special Commission of Inquiry into the crisis recommended that Reinado be prosecuted and he was later charged with rebellion, eight counts of murder and 10 counts of attempted murder.

Despite the gravity of the alleged offences Reinado received open sympathy and covert support from Gusmao, who as president held the title of army commander in chief.

A correspondent for The Australian newspaper reported seeing a presidential order for Reinado and his fellow mutineers to base themselves in the town of Aileu, 50km southeast of the capital. Following escalating violence in Dili, Reinado moved deeper into the mountains, establishing a base at the Poussada Hotel near Maubisse.

The Australian reported that operatives of Australia's Special Air Service went to the hotel to watch over Reinado who spent six weeks at the Poussada but moved out without settling his account. The bill was paid by President Gusmao, hotel staff told The Australian.

Reinado was eventually arrested on July 27 2006 after Portuguese police discovered he and his men had moved back to the capital and were occupying houses across the street from Australian military headquarters.

The gang were jailed awaiting trial but broke out of prison a month later and went back to the mountains.

Despite his fugitive status Reinado remained in close and friendly contact with Australian troops. He was even photographed with a rocket launcher while attending a church-organised "peace seminar" in the presence of Australian soldiers.

Gusmao's Australian wife Kirsty Sword Gusmao came to the defence of the accused murderer turned prison escapee in an interview with ABC radio on September 6 2006.

"He (Reinado) has been portrayed somewhat incorrectly in the Australian media as being a renegade, a rebel," said the former schoolteacher turned charity queen.

"I think it's important to remember that when he defected from the military police, it was as a protest action against what he saw as terrible violations committed by our armed forces," she said.

Reinado took a step too far for Gusmao and Australia when he seized automatic weapons from police border posts in February last year.

Australian forces tried to recapture Reinado but he escaped from under their noses a second time, on March 4 2007, leaving behind the corpses of five of his supporters.

The stand-off between Reinado and the authorities has since descended into farce. President Horta - supposedly engaged in a "dialogue" with the rebel - has abused the judiciary for wanting to pursue murder charges against Reinado.

The Australian military commander in East Timor, Brigadier John Hutcheson, has been criticised by a judge and the country's main opposition party, Fretilin, for halting the operation to arrest Reinado on Horta's instructions.

The increasingly controversial role of Australian troops recently drew comment from an Australian Catholic priest Father Frank Brennan, a former director of the Jesuit Refugee Service in East Timor.
Brennan wrote: "There is a growing perception among local critics of the Timor government that the Australian troops are the personal troops of the President given their presence without full constitutional mandate and their ready response to Horta's arbitrary command, which showed little respect for the traditional separation of powers between the Executive and the judiciary."

Brennan noted that Fretilin supporters still feel cheated by Ramos Horta's decision to invite Gusmao to form a government, even though Fretilin outpolled Gusmao's party.

Anónimo disse...

MENSAGEM DO NATAL E ANO NOVO BA POVO MAUBERE KIAK NO KIK IHA RAI DOBEN TIMOR LORO SAE NIA LARAN! HUSI DEZEMBER 2007 BA JANUARI 2008.-
MENSAGEM DO NATAL E ANO NOVO BA POVO MAUBERE KIAK NO KIK IHA RAI DOBEN TIMOR LORO SAE NIA LARAN! HUSI DEZEMBER 2007 BA JANUARI 2008.-
Maubere nia oan tomak husi Rai doben Timor Loro Sae tomak nia laran. Iha momentu kritiku ida ne'e, Povo Maubere hatene momos ona iha Lideransa Politika RDTL nia husi ulun to'o ain fuan sira, sira nia hahalok nebe ke ita Povo kik no kiak hakribit tebtebes. Ita Povo Maubere kik no kiak hatene katak ema aat sira iha lideransa politika RDTL nia hakarak duni soran ita Povo kik no kiak hodi baku malu no oho malu depois sira sei buka manobras oin2 atu hatama nos sulan mos ita kik no kiak ba kalabosu no kadeia komarka i tuir mai hodi sira nia jogos foer haneasn MAFIA Cecilia-Italia no Kali Colombia nune sira hodi hamanasan o kontente iha ita nia susar no terus leten hatama tan ita ba justisa hanesan hodi manobras no komplices ba justisa nebe lalos hodi akusa ita kik no kiak katak ita maka sai salah nain hotu tanba ita kik no kiakmesak bebeik ten tantanan deit, tanba nune ita maka tenke selu duni ulun boot sira nia hahlok aat nia konsekuencias, nune ita maka tenke tama ba kadeia i sira husik hela iha leur hodi goza no lohi ita Povo Maubere kik no kiak nafatin to’o sira nia hakarak!

Maibe, quando na realidade krisis politikas-sociais i salah barak nebe ke mosu iha ita nia rai laran ne'e mesak husi ulun nain sira, sira maka autor lolos duni. Neduni ita Povo kik no kiak tenke tuba rai metin, foho liman ba malu hodi berani hakekar nafatin ba mundo tomak nune mos ba ita nia sociedade tomak bo'ot lohi ten, nauk ten no bosok ten sira nia hahalok aat nebe ke oin loron halo ita sai terus no susar nafatin iha ita nia rai doben Timor Loro Sae nia laran, apesar de ita ukun rasik aan besik tinan nen onan.

Ukun rasik aan ne'e so ba ema balu nebe ke iha kolonialistas potugueses nia tempo sira goza previlegios nune mos iha okupasaun Indonesia nia tempo sira maka goza nafatin to'o oin loron ita ukun rasik aan tiha mos sira maka goza nafatin hodi ita nia susar no terus. Sira maka hodi gaba sola katak sira mesak matenek neduni so sira maka bele kaer Timor nia abut, maibe Povo Maubere kik no kiak funu nain o nia oan asuwian veteranos resistents sira la folin tiha ona konforme sira nia ibun be’ek hodi kanta ba mass media internasional nune mos ba mas media nasional nebe ke ita akompanha loron ba loron. Ema aat sira ne bele bosok opini publik mundu nia maibe sira labele bosok ita Povo kik no kiak Maubere rai doben Timor Loro Sae nia oan murak mak hodi nia berani no hodi nia susar no terus to’o oin loron liberta duni rai Timor Loro Sae husi kolonialistas nia okos.

Povo kik no kiak Maubere keta o sente tauk no nakdedar ba nain ulun bosok ten no imoral sira ne'e, sira laiha fatin iha ita kik no kiak nia sociedade nia klaran. Tamba sira nia hahalok ne'e hanesan samodok no samean ulun itu nebe ke S. Migael Arkanjo, S. Jorge no Inan Feto Nossa Senhora sama sira nia ulun hodi rabat rai nune sira sei sai nafatin amaldicoado husi sira nia jerasaun ba jerasaun to'o sira mate hotu iha ita kik no kiak nia doben rai Timor Loro sae nia laran. Sira ne mesak persona non grata ba ita Povo kik no kiak neb eke hodi ita nia patriotismo no nasionalismo hodi kaer kroat funu hasoru ita nia funu maluk kolonialistas sira to’o oin loron ita hetan fila fali ita nia independencia no ita nia liberdade nebe ita hodi ran no isilolon maka ita hodi hadau fila fali husi ita nia invasor no okupasionistas sira nia liman laran.

Ulun bosok ten, lohi ten, nauk ten, lahos Maromak no Santos Anjos maka kastiga no fo’o malisan ba sira mesak maibe ita nia saudosos funu nain sira no marties hotu se'e kotuk ona ba sira hotu, nune sira sei loron ida oho mohun malu iha ita nia rai Timor Loro sae nia laran.

Ita hein, Historia sei hatudu mai ba ita hotu, se imi lafiar entau imi sei hare hodi tempu ikus mai, imi hakfodak hodi hasoru realitas nebe ke mai besik ona ita hodi kaer oh liman no hare o matan momos, nune mos imi balu nebe ke hodi matan fuan naklosu ba liders bosok ten no imoral sira nia manobras hodi lori imi monu ba osan kah ba material no buat selu-seluk, nune imi haluan tiha matebian sira nia ran, kulit no ruin maka oin loron sei namakari lemo lemo iha ita nian rai doben Timor Loro sae nia laran, imi sei arrepende loron ikus mai.

Ba buat aat hirak ne'e ita bele hare tiha ona, ba kolonialistas portugueses no indonesias nia tempo nia atan sira maka oin loron, sira basa rentos tiha ona, tanba sira nia patrauns husik sira hodi ten tan no mih tan ba sira nia leten i husik sira monu hela ba rai koak, maibe tanba sira nia “kaki no tangan” balu maka iha ita nia lideransa nune hodi foti sira nafatin ba a'as liu tan, maibe ita kik no kiak nia interesse sira hamutuk hodi sama to'o rabat rai to'o oin loron. Ita kik no kiak tanis iha tenda okos iha udan nia laran, hodi ita nia oan kik sira hamalahan hahan laiha, hatais laiha, moras aimoruk laiha, fatin diak ita hodi toba mos liha, ita kik no kiak maka terus no sofre nafatin, estradas ita nia aman sira serbisu hodi kosar ben hod mate hamlahan ba hadia stradas, to’o oin loron ita Maubere kik no kiak nia oan laiha direito ida bele sae kareta gratis hodi halai tuir estrada sira nebe ke mai husi ita nia aman no maun sira nia kosar ben maka oin loron ita hetan fali stradas diak ne’e. Buat hirak ne, husu mai ba ita tomak husi kik no kiak sira, tanba sah maka ita funu hodi liberta ita nia rai no povo ita laiha direito ida hodi moris hanesan ema no Povo ida hodi ita nia direito atu moris iha ita nia rai o plena liberdade no direito bele hetan buat diak ba ita nia moris loron ba loron???

Povo kik no kiak nia oan tomak, Maubeer nia oan doben sira, imi husu to'ok em aat sira nebe ke gaba aan demais ne'e, se ita kik no kiak la funu hodi ran nakfakar no susar no terus oin oin sira bele hetan gelar doktorandus no matenek seluseluk kah lae??? Sira sai eskola matenek tanba hodi ita kik no kiak nia susar no terus no mos ran nakfakar no ruhin no kulit namkarin lemo-lemo iha rai doben Timor Loro sae nia laran maka oin loron sira sai matenek hodi gaba aan demais ne'e. Nune maun no alin, inan no feton, oan no beoan sira, mane maluk no ran maluk i kamaradas sira hotu maka ami hadomi no respeita, tuba rai metin hakoak nafatin ita nia heransa politika husi ita nia asuwain matebian sira i foho liman ba malu hodi kaer metin ita nia kuda talin no kumu liman metin komo simbol husi ita nia unidade nasional ita hodi doko ita nia nain ulun bosok ten, lohi ten, nauk ten no mesak imoral tantanan deit nebe ke horas ne hodi ema aat sira mai iha ita nia lideransa politika hodi hanean nafatin ita kik no kiak iha ita nia rai doben Timor Loro Sae nia laran hodi sira nia intensoens malefikas no satanazes nia atu hodi susu nafatin ita bokor no rai bokor to'o oin loron.

Povo Maubere kik no kiak imi hare buat hirak ne'e imi labele hakrukuk ba sira nia hahalok aat ne'e, maibe ita tenke hametin ita nia unidade hodi kumu liman metin nafatin hodi loke ibun koalia hasoru sira husi oin ba oin i ita lalika hakfodak ba kilat sira nebe ke sira hameno husi forsas rai seluk sira nebe ke horas ne'e hodi sira atu buka hanean ita no mos hodi buka halukun ita nia direito nune ita labele moris hensan Povo no nasaun ida hodi ita nia dignidade no identidade kultural rasik no tradisaun milienaria nebe ke mundo hotu-hotu konhese didiak tiha ona.

Viva Povo Maubere!

Viva Falintil Asuwain no Veteranos Funu Nain sira iha Rai doben Timor Loro Sae nia laran tomak!

Viva Juventude Maubere kik no kiak!

Viva Mulher Bibere kik no kiak!

Viva matan dalan Povo kik no kiak nia murak maka oin loron barani hodi defende nafatin nia Povo kik no kiak nia direito no nia interesse iha rai doben Timor Loro sae nia laran tomak hamrik hodi koalia hasoru nain ulun bosok ten, lohi ten, nauk ten no mesak imoral tantanan deit nebe mosu dadauk iha ita nia lideransa politika husi tinan 2002 to’o oin loron ne’e.

Maubere Asuwain Barani, tubarai metein, hakruk tan ba kolonialisatas nia atan maka laek ona! Mate kah moris hukun rasik aan hodi kaer metin ita nia kuda talin to'o ita muda sistema governasaun ema aat sira nia nune ita bele lori ita nia oan no beoan sira ba naroman tuir Maromak, Matebian, Mundo no Povo kik no kiak Maubere tomak nia hakarak, maibe kaso kontrario diak liu ita mate do ke moris hodi sai atan ba beibeik..

Maubere, Asuwain Berani tubarai metin hodi kokotek nafatin iha Rai doben Timor Loro sae nia laran!

Anónimo disse...

MENSAGEM DO NATAL E ANO NOVO BA POVO MAUBERE KIAK NO KIK IHA RAI DOBEN TIMOR LORO SAE NIA LARAN! HUSI DEZEMBER 2007 BA JANUARI 2008.-
MENSAGEM DO NATAL E ANO NOVO BA POVO MAUBERE KIAK NO KIK IHA RAI DOBEN TIMOR LORO SAE NIA LARAN! HUSI DEZEMBER 2007 BA JANUARI 2008.-
Maubere nia oan tomak husi Rai doben Timor Loro Sae tomak nia laran. Iha momentu kritiku ida ne'e, Povo Maubere hatene momos ona iha Lideransa Politika RDTL nia husi ulun to'o ain fuan sira, sira nia hahalok nebe ke ita Povo kik no kiak hakribit tebtebes. Ita Povo Maubere kik no kiak hatene katak ema aat sira iha lideransa politika RDTL nia hakarak duni soran ita Povo kik no kiak hodi baku malu no oho malu depois sira sei buka manobras oin2 atu hatama nos sulan mos ita kik no kiak ba kalabosu no kadeia komarka i tuir mai hodi sira nia jogos foer haneasn MAFIA Cecilia-Italia no Kali Colombia nune sira hodi hamanasan o kontente iha ita nia susar no terus leten hatama tan ita ba justisa hanesan hodi manobras no komplices ba justisa nebe lalos hodi akusa ita kik no kiak katak ita maka sai salah nain hotu tanba ita kik no kiakmesak bebeik ten tantanan deit, tanba nune ita maka tenke selu duni ulun boot sira nia hahlok aat nia konsekuencias, nune ita maka tenke tama ba kadeia i sira husik hela iha leur hodi goza no lohi ita Povo Maubere kik no kiak nafatin to’o sira nia hakarak!

Maibe, quando na realidade krisis politikas-sociais i salah barak nebe ke mosu iha ita nia rai laran ne'e mesak husi ulun nain sira, sira maka autor lolos duni. Neduni ita Povo kik no kiak tenke tuba rai metin, foho liman ba malu hodi berani hakekar nafatin ba mundo tomak nune mos ba ita nia sociedade tomak bo'ot lohi ten, nauk ten no bosok ten sira nia hahalok aat nebe ke oin loron halo ita sai terus no susar nafatin iha ita nia rai doben Timor Loro Sae nia laran, apesar de ita ukun rasik aan besik tinan nen onan.

Ukun rasik aan ne'e so ba ema balu nebe ke iha kolonialistas potugueses nia tempo sira goza previlegios nune mos iha okupasaun Indonesia nia tempo sira maka goza nafatin to'o oin loron ita ukun rasik aan tiha mos sira maka goza nafatin hodi ita nia susar no terus. Sira maka hodi gaba sola katak sira mesak matenek neduni so sira maka bele kaer Timor nia abut, maibe Povo Maubere kik no kiak funu nain o nia oan asuwian veteranos resistents sira la folin tiha ona konforme sira nia ibun be’ek hodi kanta ba mass media internasional nune mos ba mas media nasional nebe ke ita akompanha loron ba loron. Ema aat sira ne bele bosok opini publik mundu nia maibe sira labele bosok ita Povo kik no kiak Maubere rai doben Timor Loro Sae nia oan murak mak hodi nia berani no hodi nia susar no terus to’o oin loron liberta duni rai Timor Loro Sae husi kolonialistas nia okos.

Povo kik no kiak Maubere keta o sente tauk no nakdedar ba nain ulun bosok ten no imoral sira ne'e, sira laiha fatin iha ita kik no kiak nia sociedade nia klaran. Tamba sira nia hahalok ne'e hanesan samodok no samean ulun itu nebe ke S. Migael Arkanjo, S. Jorge no Inan Feto Nossa Senhora sama sira nia ulun hodi rabat rai nune sira sei sai nafatin amaldicoado husi sira nia jerasaun ba jerasaun to'o sira mate hotu iha ita kik no kiak nia doben rai Timor Loro sae nia laran. Sira ne mesak persona non grata ba ita Povo kik no kiak neb eke hodi ita nia patriotismo no nasionalismo hodi kaer kroat funu hasoru ita nia funu maluk kolonialistas sira to’o oin loron ita hetan fila fali ita nia independencia no ita nia liberdade nebe ita hodi ran no isilolon maka ita hodi hadau fila fali husi ita nia invasor no okupasionistas sira nia liman laran.

Ulun bosok ten, lohi ten, nauk ten, lahos Maromak no Santos Anjos maka kastiga no fo’o malisan ba sira mesak maibe ita nia saudosos funu nain sira no marties hotu se'e kotuk ona ba sira hotu, nune sira sei loron ida oho mohun malu iha ita nia rai Timor Loro sae nia laran.

Ita hein, Historia sei hatudu mai ba ita hotu, se imi lafiar entau imi sei hare hodi tempu ikus mai, imi hakfodak hodi hasoru realitas nebe ke mai besik ona ita hodi kaer oh liman no hare o matan momos, nune mos imi balu nebe ke hodi matan fuan naklosu ba liders bosok ten no imoral sira nia manobras hodi lori imi monu ba osan kah ba material no buat selu-seluk, nune imi haluan tiha matebian sira nia ran, kulit no ruin maka oin loron sei namakari lemo lemo iha ita nian rai doben Timor Loro sae nia laran, imi sei arrepende loron ikus mai.

Ba buat aat hirak ne'e ita bele hare tiha ona, ba kolonialistas portugueses no indonesias nia tempo nia atan sira maka oin loron, sira basa rentos tiha ona, tanba sira nia patrauns husik sira hodi ten tan no mih tan ba sira nia leten i husik sira monu hela ba rai koak, maibe tanba sira nia “kaki no tangan” balu maka iha ita nia lideransa nune hodi foti sira nafatin ba a'as liu tan, maibe ita kik no kiak nia interesse sira hamutuk hodi sama to'o rabat rai to'o oin loron. Ita kik no kiak tanis iha tenda okos iha udan nia laran, hodi ita nia oan kik sira hamalahan hahan laiha, hatais laiha, moras aimoruk laiha, fatin diak ita hodi toba mos liha, ita kik no kiak maka terus no sofre nafatin, estradas ita nia aman sira serbisu hodi kosar ben hod mate hamlahan ba hadia stradas, to’o oin loron ita Maubere kik no kiak nia oan laiha direito ida bele sae kareta gratis hodi halai tuir estrada sira nebe ke mai husi ita nia aman no maun sira nia kosar ben maka oin loron ita hetan fali stradas diak ne’e. Buat hirak ne, husu mai ba ita tomak husi kik no kiak sira, tanba sah maka ita funu hodi liberta ita nia rai no povo ita laiha direito ida hodi moris hanesan ema no Povo ida hodi ita nia direito atu moris iha ita nia rai o plena liberdade no direito bele hetan buat diak ba ita nia moris loron ba loron???

Povo kik no kiak nia oan tomak, Maubeer nia oan doben sira, imi husu to'ok em aat sira nebe ke gaba aan demais ne'e, se ita kik no kiak la funu hodi ran nakfakar no susar no terus oin oin sira bele hetan gelar doktorandus no matenek seluseluk kah lae??? Sira sai eskola matenek tanba hodi ita kik no kiak nia susar no terus no mos ran nakfakar no ruhin no kulit namkarin lemo-lemo iha rai doben Timor Loro sae nia laran maka oin loron sira sai matenek hodi gaba aan demais ne'e. Nune maun no alin, inan no feton, oan no beoan sira, mane maluk no ran maluk i kamaradas sira hotu maka ami hadomi no respeita, tuba rai metin hakoak nafatin ita nia heransa politika husi ita nia asuwain matebian sira i foho liman ba malu hodi kaer metin ita nia kuda talin no kumu liman metin komo simbol husi ita nia unidade nasional ita hodi doko ita nia nain ulun bosok ten, lohi ten, nauk ten no mesak imoral tantanan deit nebe ke horas ne hodi ema aat sira mai iha ita nia lideransa politika hodi hanean nafatin ita kik no kiak iha ita nia rai doben Timor Loro Sae nia laran hodi sira nia intensoens malefikas no satanazes nia atu hodi susu nafatin ita bokor no rai bokor to'o oin loron.

Povo Maubere kik no kiak imi hare buat hirak ne'e imi labele hakrukuk ba sira nia hahalok aat ne'e, maibe ita tenke hametin ita nia unidade hodi kumu liman metin nafatin hodi loke ibun koalia hasoru sira husi oin ba oin i ita lalika hakfodak ba kilat sira nebe ke sira hameno husi forsas rai seluk sira nebe ke horas ne'e hodi sira atu buka hanean ita no mos hodi buka halukun ita nia direito nune ita labele moris hensan Povo no nasaun ida hodi ita nia dignidade no identidade kultural rasik no tradisaun milienaria nebe ke mundo hotu-hotu konhese didiak tiha ona.

Viva Povo Maubere!

Viva Falintil Asuwain no Veteranos Funu Nain sira iha Rai doben Timor Loro Sae nia laran tomak!

Viva Juventude Maubere kik no kiak!

Viva Mulher Bibere kik no kiak!

Viva matan dalan Povo kik no kiak nia murak maka oin loron barani hodi defende nafatin nia Povo kik no kiak nia direito no nia interesse iha rai doben Timor Loro sae nia laran tomak hamrik hodi koalia hasoru nain ulun bosok ten, lohi ten, nauk ten no mesak imoral tantanan deit nebe mosu dadauk iha ita nia lideransa politika husi tinan 2002 to’o oin loron ne’e.

Maubere Asuwain Barani, tubarai metein, hakruk tan ba kolonialisatas nia atan maka laek ona! Mate kah moris hukun rasik aan hodi kaer metin ita nia kuda talin to'o ita muda sistema governasaun ema aat sira nia nune ita bele lori ita nia oan no beoan sira ba naroman tuir Maromak, Matebian, Mundo no Povo kik no kiak Maubere tomak nia hakarak, maibe kaso kontrario diak liu ita mate do ke moris hodi sai atan ba beibeik..

Maubere, Asuwain Berani tubarai metin hodi kokotek nafatin iha Rai doben Timor Loro sae nia laran!

Traduções

Todas as traduções de inglês para português (e também de francês para português) são feitas pela Margarida, que conhecemos recentemente, mas que desde sempre nos ajuda.

Obrigado pela solidariedade, Margarida!

Mensagem inicial - 16 de Maio de 2006

"Apesar de frágil, Timor-Leste é uma jovem democracia em que acreditamos. É o país que escolhemos para viver e trabalhar. Desde dia 28 de Abril muito se tem dito sobre a situação em Timor-Leste. Boatos, rumores, alertas, declarações de países estrangeiros, inocentes ou não, têm servido para transmitir um clima de conflito e insegurança que não corresponde ao que vivemos. Vamos tentar transmitir o que se passa aqui. Não o que ouvimos dizer... "
 

Malai Azul. Lives in East Timor/Dili, speaks Portuguese and English.
This is my blogchalk: Timor, Timor-Leste, East Timor, Dili, Portuguese, English, Malai Azul, politica, situação, Xanana, Ramos-Horta, Alkatiri, Conflito, Crise, ISF, GNR, UNPOL, UNMIT, ONU, UN.